บทความโดย โทโมโอะ โอคุโบ ผู้เชี่ยวชาญด้านวิเคราะห์นโยบายสังคม องค์การยูนิเซฟ ประเทศไทย
มิติหุ้น – แม้สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ในประเทศไทยนั้นยังคงสามารถควบคุมได้อยู่ แต่ผลกระทบในทางเศรษฐกิจและสังคมที่เกิดขึ้นกับกลุ่มผู้ที่เปราะบางในประเทศนั้นกลับมีความซับซ้อนยิ่งกว่าครั้งไหน ๆ ซึ่งทางสำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สภาพัฒน์ฯ) ชี้ว่า การแพร่ระบาดในครั้งนี้ได้สร้างผลกระทบมหาศาลในภาคเศรษฐกิจที่ต้องพึ่งพาอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว และคาดการณ์ว่าจะหดตัวลงอีกร้อยละ 7.3 – 7.8 ภายในปีนี้ ขณะที่หลายล้านตำแหน่งงานกำลังอยู่ในความเสี่ยงที่จะยุบหรือถูกเลิกจ้าง อย่างไรก็ตาม ที่ผ่านมายังไม่มีการศึกษาให้กระจ่างชัดถึงผลกระทบดังกล่าวที่จะเกิดกับเด็กที่ตกหล่นกว่าสามล้านคน ทางสถาบันวิจัยประชากรและสังคม (IPSR) จึงได้จัดทำการเพื่อศึกษาถึงผลกระทบดังกล่าว โดยองค์การ ยูนิเซฟ ประเทศไทยได้ร่วมให้การสนับสนุน
เด็กจำนวนมหาศาลยังคงมีสถานะยากจนในประเทศไทย โดยมีจำนวนสูงถึงร้อยละ 22 ที่กำลังเผชิญกับความยากจนในหลายมิติ ความขัดสนในหลากหลายรูปแบบที่เด็ก ๆ ต้องพบเจอในช่วงเวลาที่สำคัญที่สุดของการเสริมสร้างพัฒนาการ จะยังคงส่งผลกระทบต่อชีวิตของพวกเขาอีกนานแม้หลังจากที่สถานการณ์การแพร่ระบาดจะดีขึ้น
ขณะเดียวกันก็ไม่มีข้อยกเว้นสำหรับเด็ก ๆ ที่ถูกทิ้งไว้ข้างหลังจากการย้ายถิ่นของพ่อแม่ที่เป็นแรงงาน ซึ่งจากรายงานผลกระทบการย้ายถิ่นในประเทศไทยที่มีผลต่อการพัฒนาเด็กปฐมวัยของสถาบันวิจัยประชากรและสังคมในปี 2559 ระบุว่า มีเด็กมากกว่าหนึ่งในห้าคนไม่ได้อยู่กับทั้งพ่อและแม่ ซึ่งนับเป็นตัวเลขที่สูงมากสำหรับประเทศที่อยู่ในกลุ่มรายได้ระดับกลาง–สูง เด็กกลุ่มนี้มีโอกาสที่จะต้องตกอยู่ในสถานะที่ยากจน มีน้ำหนักตัวที่ต่ำกว่าเกณฑ์ และมีพัฒนาการช้า
ยูนิเซฟกังวลต่อผลกระทบที่กำลังเกิดขึ้นกับคุณภาพชีวิตในระยะยาวของกลุ่มเด็กที่ถูกทิ้งไว้ข้างหลังอันมีสาเหตุมาจากการย้ายถิ่นภายในประเทศของแรงงานในปริมาณมากและปัจจัยการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ซึ่งในปี 2559 ยูนิเซฟได้สนับสนุนสถาบันวิจัยประชากรและสังคม ในการจัดทำวิจัยเพื่อสำรวจ 854 ครัวเรือนในจังหวัดที่มีอัตราการย้ายถิ่นสูง คือจังหวัดพิษณุโลกและจังหวัดขอนแก่น
งานวิจัยหลายชิ้นได้คาดการณ์ว่าเด็กที่ไม่ได้อยู่กับพ่อและแม่จะได้รับผลกระทบในเชิงลบมากที่สุด ขณะเดียวกันก็พบว่า การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 กลายเป็นบททดสอบที่ท้าทายยิ่งต่อชีวิตความเป็นอยู่ของเด็กและครอบครัวที่เปราะบางและมีสถานะยากจนอยู่ก่อนช่วงแพร่ระบาดของโรค ผลการศึกษานอกจากจะชี้ให้เห็นแล้วว่าแทบทุกครัวเรือนได้รับผลกระทบซ้ำเติมจากการระบาดของโรคโควิด-19 ยังได้แจกแจงถึงระดับของผลกระทบทางเศรษฐกิจและสังคมจากการแพร่ระบาดครั้งใหญ่นี้
ในเดือนเมษายน ถึงเดือนพฤษภาคม ที่ผ่านมา ประมาณเก้าในสิบของการสำรวจครัวเรือนที่มีเด็กอายุ 6-11 ปีที่อยู่และไม่ได้อยู่กับพ่อและแม่ มีหนี้สินที่สูงและมีรายได้ต่ำ ครัวเรือนของเด็กที่ไม่ได้อยู่กับพ่อและแม่มีระดับหนี้สินที่สูงกว่าก่อนช่วงการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 โดยระบุว่ามีสัดส่วนถึงหนึ่งในสามที่ไม่สามารถชำระหนี้ได้ หรือแม้กระทั่งจะประคับประคองชีวิตความเป็นอยู่ให้ได้ถึงสิ้นเดือนมิถุนายน เกือบครึ่งหนึ่งของครัวเรือนที่สำรวจเลือกที่จะตัดค่าใช้จ่ายลงเพื่อลดภาระ หนึ่งในห้าของครัวเรือนที่สำรวจได้มีการยืมเงินจากญาติ และกู้เงินนอกระบบเพราะต้องนำเงินออมที่มีไปใช้จ่ายค่าอาหาร ค่าน้ำ ค่าไฟ สินค้าเพื่อรักษาสุขอนามัย ตลอดจนค่าเทอมและค่าอุปกรณ์การเรียน
แม่เลี้ยงเดี่ยวคนหนึ่งที่ทำงานสองวันต่อสัปดาห์ในจังหวัดชลบุรี เล่าว่า “ค่าแรง 252 บาทต่อวันที่ได้หมดไปกับการจ่ายค่าเช่า และค่าใช้จ่ายประจำวันอื่น ๆ ไม่มีเงินเหลือส่งให้ที่บ้าน แล้วเราก็อายุ 35 ปีแล้วด้วย หางานก็ยาก” เธอไม่สามารถให้เงินกับลูกทั้งสามคนที่อาศัยอยู่กับตายายในจังหวัดขอนแก่นได้ตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา เนื่องจากรายได้ที่ลดลง
ปู่ย่าตายายและหลาน ๆ ต้องดิ้นรนประทังปากท้องด้วยการปลูกผัก ใช้เบี้ยคนชราจำนวน 500 บาทต่อเดือนเพื่อใช้จ่ายประจำวัน และใช้เงินเยียวยาเกษตรกร 5,000 บาทมาใช้เป็นค่าเล่าเรียน หากไม่มีเงินเยียวดังกล่าว เด็ก ๆ ก็อาจต้องต้องออกจากโรงเรียนทั้งในระดับประถมและมัธยม
“บางครั้งในตอนกลางคืนเราก็นอนไม่หลับเพราะไม่รู้จะหาเงินจากไหนมาจ่ายค่าเล่าเรียนเพื่อให้หลานยังได้เรียนต่อ” ยายของเด็กเล่าถึงความกังวลว่าเงินเยียวยาที่ได้รับจากรัฐบาลจะหมดลง
ความลำบากทางการเงินกำลังส่งผลกระทบอย่างหนักแก่เด็กในด้านโภชนาการ การเรียนรู้ สุขภาพจิต และพัฒนาการในระยะยาว
ครอบครัวกว่าหนึ่งในสามขาดแคลนอาหาร โดยเฉพาะในเด็กที่อยู่กับแม่คนเดียว อาหารกลางวันที่โรงเรียนคือมื้อหลักที่เด็ก ๆ จะได้รับโภชนาการที่เหมาะสม ซึ่งเด็กจำนวนมากต้องขาดแคลนโภชนาการที่จำเป็นในช่วงของการปิดโรงเรียน ระหว่างเดือนพฤษภาคม ถึงมิถุนายน โภชนาการและอาหารที่ลดลงอาจนำมาซึ่งภาวะแคระแกร็นและขาดพลังงานที่ร่างกายต้องนำไปใช้ขณะเรียนรู้
หนึ่งในสี่ของกลุ่มพ่อและแม่ และปู่ย่าตายายที่ทำการสำรวจ รู้สึกกังวลว่าการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 จะส่งผลกระทบต่อการศึกษาของเด็ก ซึ่งก็เกิดขึ้นจริงตามที่คาด โดยที่ผ่านมามีเด็กนักเรียนจำนวนมากต้องเสียโอกาสการเรียนรู้จากการปิดโรงเรียน ซึ่งการเสียโอกาสนี้อาจยิ่งซ้ำร้ายลงด้วยเหตุที่พวกเขาต้องพึ่งพาเพียงแค่การเรียนรู้ทางไกล และจะต้องกับเผชิญกับปัญหาซ้ำอีกหากต้องมีการปิดโรงเรียนอีกครั้ง เด็กเจ็ดในสิบคนที่ไม่ได้อยู่กับพ่อและแม่ไม่มีอุปกรณ์เพื่อที่จะเรียนผ่านระบบออนไลน์ ซึ่งมีความเป็นไปได้สูงถึงสองเท่าที่เด็กกลุ่มนี้จะอยู่กับผู้ดูแลหรือผู้ปกครองไม่มีทักษะทางด้านไอทีเพื่อสนับสนุนการเรียนออนไลน์ของเด็กเมื่อเทียบกับเด็กที่ได้อยู่กับพ่อและแม่
งานวิจัยแสดงให้เห็นอย่างเด่นชัดว่ามีครอบครัวจำนวนมากต้องดิ้นรนเอาชีวิตรอดในช่วงของการแพร่ระบาด โดยมีการช่วยเหลือเพียงอย่างเดียวคือเงินเยียวยาฉุกเฉิน รายงานการประเมินผลกระทบด้านเศรษฐกิจและสังคมช่วงโควิด-19 ที่จัดทำโดยยูนิเซฟ และยูเอ็นดีพี ระบุว่า อัตราความยากจนมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นในไตรมาสที่สามของปีนี้ มาตรการแจกเงินเยียวยา 5,000 บาทให้กับแรงงานนอกระบบและเกษตรกรที่ได้รับผลกระทบ รวมถึงการเพิ่มเงินอุดหนุนเข้าบัญชีสมทบอีก 1,000 บาทนั้น ครอบคลุมถึงแค่เดือนกรกฎาคมที่ผ่านมา
ไม่ควรมีเด็กคนใดที่จะต้องรู้สึกว่าพวกเขาต้องต่อสู้ดูแลตัวเอง ยิ่งระบบการป้องกันและคุ้มครองทางสังคมเข้มแข็งและตอบรับความต้องการในชีวิต ก็ยิ่งทำให้ชีวิตของเด็ก ๆ มีหลักประกันและไม่ถูกทอดทิ้งในช่วงเวลาที่ต้องเผชิญกับสถานการณ์วิกฤตในอนาคต ผลการวิจัยแสดงให้เห็นถึงความจำเป็นเร่งด่วนที่จะต้องให้การสนับสนุนครอบครัวที่เปราะบางที่สุดหลังในช่วงหลังจากเดือนสิงหาคมนี้ รวมถึงการขยายมาตรการปกป้องและคุ้มครองแก่ทุกครอบครัวให้เร่งสร้างเกราะคุ้มกันและความสามารถในการฟื้นตัวเมื่อต้องเผิชญวิกฤตที่อาจะเกิดอีกในอนาคต การคุ้มครองทางการเงินแก่ครอบครัวจะช่วยให้เด็ก ๆ ได้เรียนอย่างต่อเนื่องแม้เกิดวิกฤต ความร่วมมือจากทั้งภาครัฐบาล และภาคเอกชนในการลงทุนพัฒนาทักษะไอที การพัฒนาระบบการเรียนแบบดิจิทัล และการจ้างงานคนรุ่นใหม่ จะช่วยให้เด็กและเยาวชนที่ขาดแคลนสามารถเอาตัวรอดจากโลกที่เปลี่ยนไปในยุคโควิด-19
สามารถอ่านรายงาน การประเมินเร่งด่วนต่อสถานการณ์ของกลุ่มเด็กที่ถูกทิ้งไว้ข้างหลังในช่วงการแพร่ระบาดครั้งใหญ่ของโรคโควิด-19 ได้ที่ https://www.unicef.org/thailand/reports/social-impact-assessment-covid-19-thailand
www.mitihoon.com
